Định Lượng Ferritin Là Gì? Điều Trị Thiếu Sắt

Định lượng ferritin là gì? Tại sao xét nghiệm định lượng ferritin lại quan trọng trong việc phát hiện và điều trị thiếu sắt và thừa sắt? Bài viết này sẽ giải đáp cho bạn những câu hỏi này và cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về xét nghiệm định lượng ferritin.

Định lượng ferritin là gì?

Ferritin là một loại protein có khả năng liên kết và lưu trữ sắt trong cơ thể. Ferritin có mặt ở hầu hết các mô và tế bào, nhưng chủ yếu ở gan, xương, tủy xương và máu. Ferritin có vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng sắt trong cơ thể, vì sắt là một nguyên tố thiết yếu cho quá trình tạo máu, vận chuyển oxy, sản sinh năng lượng và chống nhiễm khuẩn.

Định lượng ferritin là một xét nghiệm máu đơn giản, có thể đo được lượng ferritin trong máu của bệnh nhân. Lượng ferritin trong máu phản ánh được lượng sắt trong cơ thể, vì mỗi gam ferritin có thể chứa khoảng 4 mg sắt. Do đó, xét nghiệm định lượng ferritin có thể giúp bác sĩ phát hiện và điều trị các bệnh lý liên quan đến thiếu sắt hoặc thừa sắt.

Tại sao xét nghiệm định lượng ferritin lại quan trọng?

Xét nghiệm định lượng ferritin có nhiều ưu điểm so với các xét nghiệm khác trong việc chẩn đoán và theo dõi thiếu sắt hoặc thừa sắt, đặc biệt là thiếu máu do thiếu sắt, bệnh thừa sắt di truyền (hemochromatosis) và bệnh máu bẩm sinh (thalassemia). Một số ưu điểm của xét nghiệm định lượng ferritin là:

Xét nghiệm định lượng ferritin có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong việc phát hiện thiếu sắt hoặc thừa sắt. Theo một số nghiên cứu, xét nghiệm định lượng ferritin có độ nhạy từ 80-90% và độ đặc hiệu từ 90-95% trong việc khẳng định chẩn đoán thiếu sắt hoặc thừa sắt.
Xét nghiệm định lượng ferritin có thể phản ánh mức độ và tiến triển của thiếu sắt hoặc thừa sắt. Lượng ferritin trong máu sẽ giảm xuống càng thấp khi thiếu sắt càng nặng, có thể xuống dưới 10 ng/mL. Ngược lại, lượng ferritin trong máu sẽ tăng lên càng cao khi thừa sắt càng nhiều, có thể lên tới hàng ngàn ng/mL. Do đó, xét nghiệm định lượng ferritin có thể giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của điều trị và quyết định hướng điều trị tiếp theo.
Xét nghiệm định lượng ferritin có thể phát hiện sớm thiếu sắt hoặc thừa sắt. Đây là một điểm quan trọng, vì nhiều trường hợp thiếu sắt hoặc thừa sắt có thể không có triệu chứng rõ ràng hoặc bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Xét nghiệm định lượng ferritin có thể tăng lên hoặc giảm xuống trước khi có biểu hiện lâm sàng hoặc xét nghiệm khác của thiếu sắt hoặc thừa sắt, giúp bác sĩ can thiệp kịp thời và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Khi nào cần làm xét nghiệm định lượng ferritin?

Xét nghiệm định lượng ferritin có hai chỉ định chính là:

Khi nghi ngờ thiếu sắt hoặc thừa sắt, đặc biệt là thiếu máu do thiếu sắt, bệnh thừa sắt di truyền hoặc bệnh máu bẩm sinh. Những bệnh nhân này thường có triệu chứng như mệt mỏi không rõ nguyên nhân, da và niêm mạc nhợt nhạt, tóc rụng, móng tay yếu, ăn không ngon, tiêu chảy, đau khớp, gan to, tim to… Xét nghiệm định lượng ferritin sẽ giúp bác sĩ xác nhận chẩn đoán và cung cấp thêm thông tin cho chẩn đoán tùy theo bệnh cảnh lâm sàng cụ thể.
Khi theo dõi hiệu quả của điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt. Những bệnh nhân này đã được chẩn đoán có thiếu sắt hoặc thừa sắt và được điều trị bằng thuốc hoặc phương pháp chích máu tĩnh mạch. Xét nghiệm định lượng ferritin sẽ giúp bác sĩ biết liệu lượng ferritin trong máu có về mức bình thường trong vòng 2-3 tháng sau khi điều trị hay không. Nếu lượng ferritin vẫn cao hoặc thấp, có thể cần điều chỉnh liều lượng hoặc loại thuốc.

Xét nghiệm định lượng ferritin không cần thiết khi:

Khi đã biết chắc chắn nguyên nhân của thiếu máu hoặc viêm không phải là do thiếu sắt hoặc thừa sắt, ví dụ thiếu máu do thiếu vitamin B12, viêm do virus, viêm do tự miễn, viêm do dị ứng…
Khi đã biết chắc chắn loại thiếu máu hoặc viêm và đã có xét nghiệm khác để theo dõi tình trạng bệnh nhân, ví dụ xét nghiệm hemoglobin cho thiếu máu, xét nghiệm CRP cho viêm…
Khi đã có các xét nghiệm hình ảnh để phát hiện và đánh giá các biến chứng của thiếu sắt hoặc thừa sắt, ví dụ siêu âm, CT scan, MRI…

Làm thế nào để thực hiện xét nghiệm định lượng ferritin?

Xét nghiệm định lượng ferritin là một xét nghiệm máu đơn giản, không cần chuẩn bị trước. Bác sĩ sẽ lấy một ống máu từ tĩnh mạch của bệnh nhân và gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích. Kết quả xét nghiệm thường có trong vòng 1-2 ngày.

Xét nghiệm định lượng ferritin có thể được làm nhiều lần trong quá trình điều trị để theo dõi sự thay đổi của lượng ferritin trong máu. Tuy nhiên, xét nghiệm định lượng ferritin không nên được làm quá thường xuyên, vì nó có thể gây tốn kém và không cần thiết. Thông thường, xét nghiệm định lượng ferritin được làm ở những thời điểm sau:

Khi bắt đầu điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt, để xác định mức độ ban đầu của ferritin.
Sau mỗi chu kỳ điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt, để kiểm tra hiệu quả của điều trị và cân nhắc điều chỉnh liều lượng hoặc loại thuốc.
Sau khi kết thúc điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt, để kiểm tra liệu lượng ferritin có về mức bình thường hay không.

Kết quả xét nghiệm định lượng ferritin có ý nghĩa gì?

Kết quả xét nghiệm định lượng ferritin sẽ được biểu diễn bằng một số ng/mL, cho biết lượng ferritin trong máu của bệnh nhân. Tùy vào mức độ của số này, bác sĩ có thể suy ra được khả năng và mức độ của thiếu sắt hoặc thừa sắt. Dưới đây là một số mức ferritin và ý nghĩa của chúng:

Dưới 12 ng/mL: Có khả năng cao là thiếu sắt. Nếu bệnh nhân có triệu chứng hoặc dấu hiệu của thiếu máu do thiếu sắt, cần uống thuốc sắt kéo dài từ 3-6 tháng để bổ sung sắt cho cơ thể.
Từ 12 đến 150 ng/mL: Có khả năng là bình thường. Nếu bệnh nhân không có triệu chứng hoặc dấu hiệu gì bất thường, có thể không cần làm gì cả.
Trên 150 ng/mL: Có khả năng cao là thừa sắt. Nếu bệnh nhân có triệu chứng hoặc dấu hiệu của viêm gan, xơ gan, ung thư gan hoặc một số loại ung thư khác, cần làm thêm các xét nghiệm khác để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm định lượng ferritin không phải là duy nhất để chẩn đoán và điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt. Bác sĩ cần kết hợp với các yếu tố khác như lâm sàng, xét nghiệm máu khác, hình ảnh… để có quyết định chính xác nhất.

Những điều cần lưu ý khi làm xét nghiệm định lượng ferritin

Xét nghiệm định lượng ferritin là một xét nghiệm hữu ích và hiệu quả trong việc chẩn đoán và điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý một số điều sau khi làm xét nghiệm định lượng ferritin:

Xét nghiệm định lượng ferritin có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố khác như thuốc, bệnh lý, tuổi tác, giới tính… Do đó, cần tuân thủ các quy trình và tiêu chuẩn khi thực hiện xét nghiệm định lượng ferritin để đảm bảo kết quả chính xác.
Xét nghiệm định lượng ferritin có thể tăng lên ở một số trường hợp không phải do thừa sắt, ví dụ như viêm cấp tính, nhiễm trùng, ung thư, suy gan, suy thận, bệnh tim mạch… Do đó, cần loại trừ những nguyên nhân này trước khi kết luận có thừa sắt hay không.
Xét nghiệm định lượng ferritin có thể không giảm xuống ở một số trường hợp không phải do thiếu sắt, ví dụ như bệnh máu bẩm sinh, bệnh máu ác tính, bệnh gan mãn tính, bệnh thận mãn tính… Do đó, cần xem xét các triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm khác để phát hiện sớm thiếu sắt.

Kết Luận

Xét nghiệm định lượng ferritin là một xét nghiệm máu đơn giản và hiệu quả trong việc phát hiện và điều trị thiếu sắt hoặc thừa sắt. Xét nghiệm định lượng ferritin có thể phát hiện sớm và phân biệt thiếu sắt hoặc thừa sắt và các bệnh lý khác, giúp bác sĩ quyết định điều trị và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, xét nghiệm định lượng ferritin cũng có một số hạn chế và cần được kết hợp với các yếu tố khác để có quyết định chính xác nhất.